Na het sprookje van Plitvice vervolg ik mijn weg naar Bosnië en Herzegovina. Ik heb getankt, boodschappen gehaald en ben voorbereid om even offroad te zijn. Wanneer ik de grens nader, rij ik door een prachtig stukje natuur. Het is een smalle rijbaan maar om mij heen zijn groene heuvels en het landschap oogt vriendelijk. Eenmaal bij de grens hield ik er al rekening mee dat er twee controles zouden zijn, precies zoals bij Kroatië. De eerste check gaat vrij snel en na een blik op mijn paspoort geworpen te hebben mag ik door naar de tweede poort. ‘PCR test,’ wordt mij gevraagd. Oeps, die heb ik niet! Gauw verzin ik iets en geef mijn vaccinatiepaspoort van de GGD af. Ik heb de prikken nog niet gehad maar hopelijk keurt hij mijn prikken voor naar Afrika en Azië ook goed. ‘I had a vaccine,’ zeg ik zelfverzekerd als ik het boekje open sla en tik met mijn vinger op een willekeurige sticker. Misschien was het mijn DTP prik, ik heb werkelijk geen idee. Gelukkig de man achter de balie ook niet en doet nog eens alsof hij er heel moeilijk naar kijkt, knikt en geeft mijn paspoort terug met een stempel erin! We zijn binnen!
Ik rij gewoon door Bosnië en Herzegovina en op de één of andere manier voelt het anders dan in Kroatië. Ik ben ook echt buiten de Europese Unie maar zoiets als een grens zit natuurlijk tussen je oren. Toch voel ik het...
Bij het eerste beste benzinestation gooi ik mijn auto aan de kant en ga opzoek naar koelvloeistof. Want ondanks dat het een gesloten systeem is lekt er hier en daar redelijk wat weg. De motor is nooit oververhit en ik vul het netjes bij, maar het is een beetje een pleister op een kogelwond. Ik moet hier zeker naar kijken als ik thuis ben maar heb zo een vermoeden dat de koppakking vervangen moet worden. Als de auto het nu begeeft heb ik wel een probleem, want ik ben buiten de vertrouwde ANWB zone. Maar goed, ik stap uit en ga opzoek naar de juiste fles koelvloeistof. Als ik twee seconde sta te kijken komen er meteen zes mannen op mij af lopen. Ik deins een beetje achteruit en luid pratend staan ze om mij heen. Ik geef aan ze niet te verstaan en iemand zegt, ‘what do you need?’ Ik heb even geen idee meer wat koelvloeistof in het Engels is en zeg zoiets als ‘fuel for my cooling system.’ Ik ben een beetje overrompeld door de groep om mij heen en voel mij niet op mijn gemak. De mannen pakken een fles en zeggen, ‘which car?’ Ik wijs op de Defender en ik krijg duimen. Het zit dus helemaal goed. Ik geef aan te willen betalen en dat ik het er prima zelf in krijg en bedank ze vriendelijk. De mensen wilde mij dus gewoon helpen en ik schaam mij voor mijn achterdocht. Als ik verder doorrij krijg ik een melding op mijn telefoon dat iedere MB 7.50 kost. Helemaal vergeten! Ik zet gauw mijn data uit en shit, ik heb Bosnië en Herzegovina niet gedownload op maps.me. Lekker voorbereid ben ik weer. Nog een wijze les van mijn rijinstructeur was altijd, ‘bij geen gehoor rechtdoor’, dus ik vervolg mijn weg door Bihac en rij net zolang rechtdoor tot ik borden zie met Una erop. Daar ergens wil ik zijn dus het komt vast helemaal goed! De geasfalteerde weg is onderhand overgegaan in gravel en ik heb er wel lol in. Met harde muziek op en een dikke rookwolk achter mij latend rij ik door de bossen met de rivier aan mijn rechterkant. Als ik ergens een wandelpad zie met een bord en een waterval parkeer ik de auto en begin te wandelen. Zuko duikt meteen het ijskoude water in en gaat daarna uitgebreid liggen rollen in het gras. Zijn hele vacht zit onder de bolletjes die zich vastgeknoopt hebben in z’n haar. Ik ga op een rots in de zon zitten en neem de tijd om alle bolletjes eruit te pielen.
Heerlijk als tijd geen rol speelt. Ik eet wanneer ik trek heb en ik slaap als het donker wordt. Meer heb je toch niet nodig? Als ik nog geconcentreerd bezig ben Zuko te ontdoen van de plakbolletjes komt er een jongen voorbij lopen. ‘Zdravo’, zeggen we tegen elkaar (tot zover mijn Bosnisch) en voor ik het weet begint hij Zuko te aaien. Hij spreekt goed Engels en we raken al gauw verstrikt in een interessant gesprek over de geschiedenis en politiek van Bosnië en Herzegovina. Hij weet veel en neemt de tijd mij alles uit te leggen als we samen verder lopen. Ik bewonder zijn positieve instelling, zijn binding met de natuur en zijn kennis over zijn land. Hij vertelt ronduit en als ik vraag naar de vele moskeeën die ik tegengekomen ben en het gezang wat we zelfs nu in de bergen uit de minaret kunnen horen geeft hij aan dat Bosnië en Herzegovina het enige Islamitische land van Europa is. Ik wist dit niet maar het is de reden waarom er zoveel mensen uit Saoedi-Arabië zijn en vluchtelingen uit Pakistan en Irak. Ik begrijp het nu maar als ik wil vragen naar de oorlog in Bosnië en Herzegovina krijg ik te horen dat het een gevoelig onderwerp is en begint hij te vragen hoe het geregeld is in Nederland qua zorg, onderwijs, infrastructuur en politiek. Als ik vertel hoe goed wij toch alles voor elkaar hebben zegt hij dat zijn land dezelfde potenties heeft met z’n krachtige en veerkrachtige bevolking maar dat er een hoop moet veranderen. Er zijn nu drie premiers die de Bosniërs, Kroaten en Serviërs vertegenwoordigen. Het is het enige land ter wereld dat geregeerd wordt door drie mannen. Een hopeloze zaak beweert hij en ik vraag mij af waarom de andere twee landen volksvertegenwoordigers in Bosnië en Herzegovina hebben. Hij laat mij een politieke kaart zien en het land is ingedeeld in verschillende ‘rijken’ die zelfs hun eigen vlag blijken te hebben. Hij vertelt de consequenties hiervan voor de meest kleine dingen zoals een kaart versturen. Die gaat eerst naar Sarajevo en als hij voor Szerb Köztársaság is gaat hij naar Banja Luka om vervolgens naar de bestemming te gaan. Kortom, alles verloopt omslachtig terwijl het niet nodig is. En dan zeur ik af en toe over bureaucratisch geneuzel in Amsterdam…
We vervolgen onze weg door de bergen als uit het niks een ferme wind komt opsteken en de regen met grote dikke druppels naar beneden komt. We zien overal om ons heen bliksemschichten en de luide donders galmen door de valleien. Hij vertelt mij dat gisternacht de storm zo heftig was, dat hij in een auto van een mede campinggast is gaan zitten. En ik wilde nog wel wildkamperen in deze bergen! Ik besluit met hem mee te gaan naar de camping en daar de auto neer te zetten voor de nacht. Ik heb alleen bijzonder weinig contanten mee en een ATM is in geen velden of wegen te bekennen. De eigenaresse van de camping regelt dat ik morgen dus 10 en 13 kan pinnen bij haar neef op het postkantoor en dan komt alles goed. Ik krijg een halve liter bier en een sigaret aangeboden en ze vragen wat ik wil eten vanavond. Wat een gastvrijheid! Ik neem hetzelfde wat Hassan neemt en het is vers gevangen vis uit de rivier met een aardappelsalade bestaande uit aardappel (uiteraard), ui en vinegar.
De eigenaar van de camping vraagt of Hassan kan helpen met een klusje en die aarzelt niet en trekt meteen zijn werkhandschoenen aan. In dit land helpen mensen elkaar zonder er maar iets voor terug te verwachten. Als Hassan daarna met de twee kinderen van de eigenaar een potje gaat voetballen roepen ze mij erbij. Hassan is afgestudeerd sportleraar en een kei in voetballen. De jongetjes lachen mij uit als Hassan de ene na de andere panna bij mij maakt en mij iedere keer in de maling neemt met snelle bewegingen van de bal. Als we uitgespeeld zijn staat het eten op tafel en de vis is zo vers dat hij van de graad valt en iedereen eet met z’n handen. Het staartje is net chips zegt Hassan met een knipoog en peuzelt die zo op. Ik proef het en inderdaad! Het smaakt erg goed en we leggen mijn fles wijn alvast koud in de rivier want dat bier krijg ik echt niet weg. We praten de hele avond en ik leer ontzettend veel over de mensen en de geschiedenis. Als het wat later op de avond is vraag ik toch nog een keer naar de oorlog en hij begint te vertellen. Zijn oom en opa zijn vermoord en zijn twee neven nooit meer gevonden. De oorlog heeft littekens achtergelaten bij de bevolking maar wat ik van hem begrijp hebben de Bosniërs zelf nooit aangevallen, enkel zich verdedigd tegen voornamelijk de Serviërs. Hassan kan niet begrijpen dat de oorlog is begonnen en legt uit dat de route van Zagreb tot Belgrado de route van broederschap werd genoemd. Hij krijgt tranen in z’n ogen en zegt dat ze allemaal hetzelfde DNA hebben en de oorlog voor niets is geweest. In steden zijn mannen gelyncht en vrouwen verkracht en iedereen kent of is familie van één van de zinloze vermoorden mensen. Hij zegt dat het conflict zo ingewikkeld is, dat we dat niet in één avond kunnen bespreken en hier stopt ons gesprek over de oorlog. We besluiten bij de rivier te gaan zitten en zien de zon ondergaan en de sterren langzaam verschijnen. De geluiden van het stromende water en de krekels is het enige wat we horen en plotseling staat Hassan op. Hij loopt de duisternis tegemoet en komt snel weer terug gerend met zijn handen gevouwen voor zich uit. ‘Look what I catched for you,’ zegt hij en opent z’n handen vlak voor mijn gezicht. Een vuurvliegje ontsnapt uit zijn handpalm en we kijken beide hoe het vuurvliegje over de rivier zweeft en zijn oranje lichtje laat knipperen. ‘Vroeger ving ik ze en deed ik ze in een pot. Ik kon er uren naar kijken, maar liet ze de volgende ochtend weer vrij,’ vertelt Hassen. Als ik aan hem vraag hoe Hassan zijn toekomst ziet haalt hij z’n schouders op en zegt, ‘I don’t know. I will just live this life and see what will happen. Almost like this river, just…’ en hij maakt een slangachtige beweging met zijn arm en lacht. Ik ben het helemaal met hem eens en we heffen nog één keer het glas. Als we het beide zo koud hebben dat ik verlang naar mijn warme slaapzak kruip ik de Defender in. Ik hoop maar dat het niet zo gaat stormen zoals het gisternacht heeft gedaan.
De volgende ochtend
Het is op een paar onweersklappen in de verte na rustig gebleven en ik heb gisteren veel tips gekregen van Hassan om plaatsen te bezoeken. Ik mocht op zijn internet de offline kaart downloaden van Bosnië en Herzegovina en kan weer met een gerust hart vertrekken. Ik had nog wat euro’s in mijn portemonnee en die werden als voldoende beschouwd voor het eten en de camping en ik word uitgezwaaid door de eigenaren, de kinderen en Hassan. Wat een verschrikkelijk lieve mensen. Hassan heeft zijn backpack alweer op en vervolgt zijn weg lopend. We hebben gegevens uitgewisseld en wie weet komen we elkaar nog eens tegen! Ik heb genoten van mijn eerste dag in Bosnië en Herzegovina en ben benieuwd wat deze nieuwe dag mij weer gaat brengen.